Aandacht voor taal in de kleuterklas: zo pak je het aan

Straks gelden er voor het eerst minimumdoelen rond taal in de kleuterklas. Als kleuterleerkracht kan aandacht voor taal gelukkig een tweede natuur worden, zegt auteur en expert Jozefien Loman: “Mijd ja-neevragen en nodig kinderen uit om met elkaar in interactie te gaan.”

“Veel kleuters spreken thuis geen Nederlands of hebben weinig of geen boeken. Voor hen is het cruciaal dat op school goed op taalontwikkeling wordt ingezet, om te voorkomen dat zij in de problemen komen zodra ze naar de lagere school gaan”, zegt Jozefien Loman. De onderzoekster van KU Leuven schreef al verschillende boeken over taalontwikkeling bij kleuters. Ze is ook een van de ontwikkelaars van de leeroplossing Klap Klap, die kleuterleerkrachten een praktische en op onderzoek gestoelde methode biedt om te werken rond taal in de kleuterklas.

Klassieke valkuil

Uit recent onderzoek blijkt dat kleuterleerkrachten makkelijker rijke interacties hebben met kinderen die al goed taalvaardig zijn, zegt Loman. “Komt een kind spontaan iets vertellen, dan ga je automatisch doorvragen en denkvragen stellen. Een stil klasgenootje dat amper iets uitlegt in het Nederlands krijgt eenvoudigere vragen voorgeschoteld, zoals: ‘was het leuk?’ Van kinderen die minder taalvaardig zijn, gaan we er te vaak van uit dat ze minder ver staan in hun denkontwikkeling of minder goed in staat zijn om de wereld rondom hen te begrijpen. Dat is een klassieke valkuil.”

Geduld en post-its

De laatste jaren groeide dan ook het besef dat we net bij die kinderen moeten inzetten op rijke interactie. Training, goede voorbeelden en tips voor kleuterleerkrachten zijn daarbij cruciaal. “Niet zomaar settelen met een ja-nee-antwoord, bijvoorbeeld, of lang genoeg op een antwoord wachten – wat natuurlijk niet vanzelfsprekend is als je twintig kinderen onder je hoede hebt. Wil je een boek voorlezen, kleef dan op voorhand post-its bij de passages waarover je een vraag wil stellen of extra uitleg wil geven. Na een tijdje worden dat gewoontes.”

Nieuwe minimumdoelen

De nieuwe minimumdoelen in het kleuteronderwijs draaien voor een groot deel om taal. “Kleuterleerkrachten doen nu al enorm veel. Systematischer en doordachter te werk gaan kan hen helpen om nog meer kinderen de lat te laten halen. Werk je rond een thema, wees je dan goed bewust van de rode draad, de systematiek en de opbouw. Zo kan je steeds een stapje verder en een trapje moeilijker gaan, en ook binnen een klasgroep differentiëren.”

Klap Klap

Daar speelt de leeroplossing Klap Klap op in. Samen met kleuterleerkrachten werden originele, kant-en-klare activiteiten ontwikkeld. Zo is er het thema ‘bonte was’. Jozefien Loman: “In de ontdekhoek kunnen kleuters sokken sorteren of ophangen. Basic vragen daarrond kunnen zijn: ken je iets dat lekker of vies ruikt? Wat heb je nodig om te ruiken? Bij kinderen die wat verder staan, mik je op meer diepgang: hoe kijk je als iets stinkt? Hoe kun je iets wat stinkt weer lekker laten ruiken? En nog moeilijker: kan een kledingstuk zonder vlekken ook stinken?”

Klap Klap speelt in op de leefwereld van kleuters, maar breidt die uit met wat ze nog niet kennen. Ze ontdekken telkens iets nieuws over de wereld, natuur of techniek, waardoor je als leerkracht zowel rond taal als rond het kennisrijk curriculum kan werken. Hoe meer je de methode volgt, hoe hoger de kans dat je alle doelen aan bod hebt laten komen tegen het einde van de kleuterschool. 

Maar Jozefien Loman wil daarbij nog één aspect benadrukken. “We vinden het superbelangrijk dat leerkrachten genoeg vrijheid behouden. Ze kunnen activiteiten aanpassen aan hun eigen stijl en klasgroep, maar ook eigen activiteiten toevoegen en de Klap Klap-methodiek hierop toepassen.”