De weg naar duurzamere loopbanen in onderwijs

Onderwijsprofessionals staan vandaag voor enorme uitdagingen. Lerarentekort, toenemende diversiteit in de klas, gedragsproblemen en maatschappelijke onderwaardering zetten hun job onder spanning. Hoe kunnen we die evolutie keren? Een doordacht professionaliseringsbeleid kan bijdragen aan duurzame loopbanen, de job terug aantrekkelijk maken en de school als geheel versterken. Maar dat vraagt visie, leiderschap en keuzes, en plaatst directies in een sleutelrol.

Professionalisering: meer dan nascholing

“Op school wordt meer geprofessionaliseerd dan veel leerkrachten denken. Ook in een personeelsvergadering of tijdens een vakgroepoverleg kan geprofessionaliseerd worden,” benadrukt Hannelore De Greve, onderzoeker bij het Onderzoekscentrum Toekomstgedreven Onderwijs van de Karel de Grote Hogeschool. “Het begrip is veel ruimer dan een studiedag of een extra diploma. Ook korte momenten van leren of samenwerken met collega’s horen daarbij.”

Senior onderzoeker Loth Van Den Ouweland vult aan: “Leerkrachten en directies denken bij het woord professionalisering vaak enkel aan nascholingen, maar professionaliseren gebeurt ook via die kleine, informele leermomenten.”

Wat professionalisering uniek maakt, is dat het meerdere doelen kan dienen. Het kan gericht zijn op de leerling, het team, of de individuele leerkracht. Maar ook secundaire doelen zijn mogelijk: leren kritisch reflecteren, leiderschap opnemen of leren onderzoeken. “Door te kiezen voor actieve vormen van professionalisering win je ook andere competenties,” aldus Hannelore.

De schaarste van tijd en middelen

Directies worden geconfronteerd met een voortdurende afweging. Tijd en budget zijn beperkt, terwijl professionalisering juist meer vraagt dan een losse studiedag. “Dat verplicht je als school om keuzes te maken,” stelt Loth.

“Afstemmen op de ervaring en noden van je leerkrachten levert meer impact op dan één uniforme aanpak voor iedereen.”

Bovendien is professionalisering een troef in het aantrekken van nieuwe leerkrachten. Onderzoek toont dat scholen aantrekkelijker worden als werkgever wanneer ze levenslang leren en loopbaanontwikkeling actief ondersteunen. Toch is er spanning: individuele wensen matchen niet altijd met de schoolvisie of de beschikbare middelen.

Professionalisering biedt perspectief

De vlakke loopbaan in onderwijs is een gekende uitdaging. Gerichte professionalisering kan perspectief bieden. Hannelore: “Door expertise rond leiderschap of zorg op te bouwen, kunnen leerkrachten doorgroeien naar andere rollen in de school.”

Loth benadrukt dat het traject rond professionalisering minstens zo belangrijk is als het moment zelf. “Wat je doet voor en na een studiedag of andere vorm van professionalisering bepaalt de impact. De clue is om niet met ‘losse’ flodders te werken. De werking van een professionele leergemeenschap (PLG) is sowieso een procesmatige aanpak, waarbij leraren langdurig samen professionaliseren in team: leerkrachten leren samen, delen inzichten en passen die concreet toe.”

Directeur als gangmaker

Een sterk professionaliseringsbeleid vraagt visie en aansturing. “Als directeur is het jouw verantwoordelijkheid richting te geven en randvoorwaarden te scheppen,” aldus Hannelore. Budgetten zijn vaak laag, maar scholen kunnen ervoor kiezen zelf meer te investeren. Ook schoolbesturen of scholennetwerken kunnen een rol spelen door overkoepelende ondersteuning te bieden. Bijvoorbeeld via een hr-dienst of een schooloverstijgend (professionaliserings)aanbod.

“Directeurs zijn de gangmakers,” zegt Loth. “Hun onderwijskundig leiderschap bepaalt of professionalisering echt landt in de klas."

"Het gaat om enthousiasme, het vuur aanwakkeren, maar ook monitoren en evalueren van de effecten."

Het beroep aantrekkelijk houden

De aantrekkelijkheid van de job als leerkracht staat onder druk. Maatschappelijke verwachtingen, werkdruk en uitdagend gedrag van leerlingen en ouders wegen zwaar. Hannelore: “Leerkrachten blijven niet omwille van het loon, maar omdat ze zich gesteund voelen en voldoende handvatten krijgen. Professionalisering kan dan het verschil maken.”

Loth: “De kern is dat professionalisering leerkrachten sterker maakt in hun klaspraktijk. Als ze voelen dat hun aanpak werkt en ze hun leerlingen tot leren brengen, dan stijgt hun motivatie en is de kans groter dat ze in het beroep blijven.”

> Wil je graag meer tips om jouw team beter te ondersteunen? Download nu de gratis whitepaper